Paramedische
Praktijk
Genk

Taalachterstand/ taalontwikkelingsstoornis (dysfasie)

De taalontwikkeling verloopt volgens een bepaald patroon. Bij een aantal kinderen kent deze ontwikkeling een vertraagd of afwijkend verloop. Logopedisten spreken dan over een taalachterstand of een primaire taalontwikkelingsstoornis (dysfasie). De stoornis treft zowel de ontwikkeling van de taalvorm (verbuigingen en vervoegingen en de zinsbouw), de taalinhoud (woordenschat), fonologische vaardigheden (vaardigheden om tot lezen en schrijven te komen), taalbegrip als het taalgebruik.

Meertaligheid

Men spreekt van twee- of meertaligheid wanneer kinderen tijdens hun ontwikkeling in aanraking komen met meer dan één taal. Kinderen kunnen vanaf de geboorte twee- of meertalig opgevoed worden (simultane meertaligheid). Daarnaast zijn er kinderen die naast hun moedertaal in de thuissituatie, een Nederlands taalaanbod krijgen in de crèche en/of op school (successieve meertaligheid). Meertalige kinderen kunnen een spraak- en taalachterstand hebben in het Nederlands. Wanneer er een stoornis of achterstand is in de eerste taal, zal ook de tweede taalontwikkeling verstoord verlopen.

Dyslexie

Kinderen met dyslexie hebben hardnekkige problemen op vlak van technisch lezen en spelling. De problemen worden hoofdzakelijk gekenmerkt door onvoldoende automatisering van de koppeling tussen klanken en lettertekens. Meestal komen ook problemen voor op vlak van fonologie (manipuleren van klanken) en de directe woordherkenning. De problemen die deze kinderen ondervinden op vlak van automatisatie komen ook meestal naar boven bij andere schoolse vaardigheden; zoals het leren van maal- en deeltafels.

Dyscalculie

Dyscalculie wordt gekenmerkt door het niet vlot/accuraat toepassen/oproepen van reken-wiskundekennis (feiten en afspraken). Kinderen kunnen hardnekkige problemen ondervinden bij de automatisering van maal- en deeltafels, het toepassen en onthouden van de juiste procedure om oefeningen op te lossen,… De problemen die het kind hoofdzakelijk ondervindt, zijn grotendeels afhankelijk van het soort dyscalculie.

Een diagnose op latere leeftijd

Volwassenen met een vermoeden van dyslexie en/of dyscalculie kunnen in de praktijk ook terecht voor een onderzoek. Op basis van de testresultaten en een uitgebreid anamnesegesprek kan er een diagnose gesteld worden.

FONETISCHE ARTICULATIESTOORNISSEN

Bij een fonetische articulatiestoornis zal het kind bepaalde spraakklanken foutief of nog niet kunnen uitspreken. We spreken hier eerder van een ’technisch’ probleem.

Enkele voorbeelden zijn:

• Onvoldoende trilling bij een -r (spook-r)
• Zijwaartse luchtontsnapping bij de -s (slissen)
• Te weinig of te veel luchtontsnapping bij bepaalde klanken (hypo- of hypernasaliteit)
• Een algemene slappe of te gespannen articulatie
• …

Een veel voorkomend articulatieprobleem is het spreken met de tong tussen of tegen de tanden. Dit is vooral opvallend bij de s-klank (lispelen). Bij deze problematiek is een diepgaander onderzoek steeds aangewezen aangezien deze articulatiefouten vaak voorkomen in combinatie met een foutieve tongpositie in rust en tijdens het slikken. Bij deze problematiek wordt meestal OMFT (orofacialemyofunctionele therapie) aangeraden.

FONOLOGISCHE ARTICULATIESTOORNISSEN

Fonologische processen komen bij alle kinderen voor en zijn een onderdeel van de normale taalontwikkeling. Kinderen kunnen de klanken (meestal) goed uitspreken maar gaan deze toch vervangen door andere klanken of zelfs weglaten gedurende het spreken.

Er zijn normale fonologische processen en afwijkende fonologisch processen. Alle normale fonologische processen verdwijnen op een bepaalde leeftijd. Wanneer er afwijkende fonologische processen gemaakt worden of wanneer bepaalde fonologische processen niet meer mogen voorkomen, kan een logopediste het kind hierbij helpen.

De meest voorkomende fonologische processen zijn:

• Fronting: het kind spreekt een klank die vanachter uitgesproken wordt (bv. /k/) vooraan in de mond uit (bv. /t/), zoals in ‘taas’ (kaas)
• Backing: het kind spreekt een klank die vooraan uitgesproken wordt (bv. /t/) achteraan in de mond uit (bv. /k/), zoals in ‘kafel’ (tafel)
• Stopping: het kind ‘stopt’ een klank die je normaal gezien lang kan aanhouden (bv. /s/), zoals in ‘tok’ (sok)
• Gliding: het kind vervangt /l/ en /r/ door een /j/ of /w/, zoals ‘jok’ of ‘wok’ (rok)
• Clusterreductie: het kind laat bij een cluster (bv. br) één letter weg, zoals ‘boek’ (broek)

Deze fonologische processen beïnvloeden de verstaanbaarheid. Ze zorgen ervoor dat je kind vaak niet begrepen wordt. 

Fonologische stoornissen kunnen behandeld worden vanaf de leeftijd van 2 jaar.

Stemstoornissen kunnen zowel een organische (letsel) als een functionele oorzaak hebben. Mogelijk kan een verkeerd gebruik van de stem ook leiden tot een organisch letsel. Stempatiënten hebben vaak klachten zoals heesheid, stemvermoeidheid, stemverlies, gespannen stemgeving, stembreuken, trillende stem, pijn in keel, kortademigheid, het gevoel dat er iets in de keel zit, … .

Therapie voor stemstoornissen gebeurt enkel op voorschrift van een neus-, keel-, en oorarts. Zij kunnen namelijk de stembanden goed visualiseren en een correcte diagnose stellen (zoals het uitsluiten van een organisch letsel). Deze diagnose is belangrijk voor het opstarten van de juiste behandeling.

Voorbeelden van stemstoornissen:

• Stembandknobbeltjes (noduli)
• Stembandverlamming
• Stembandpoliep
• Stembandcyste
• mutatiestoornissen
• Stemproblemen door veroudering (presbyfonie)
• …

Stemtherapie vraagt een individuele aanpak op maat van de patiënt waarbij een combinatie van verschillende methodes aangewend wordt.

Zowel kinderen als volwassenen kunnen begeleid worden door onze stemtherapeute.

Wanneer er niet of te laat wordt ingegrepen bij afwijkend mondgedrag kan dit leiden tot een afwijkende kaak- en/of gebitsstand. In samenwerking met een logopedist kan een beter resultaat worden verkregen na orthodontie of kan een eventuele orthodontische behandeling verholpen worden.

Verschillende vormen van afwijkend mondgedrag

Duim-, vinger- en/of speenzuigen
Veel kinderen duimen of zuigen wel eens op hun vinger(s). Wanneer een kind dit op driejarige leeftijd nog steeds doet, is er sprake van afwijkend mondgedrag. Vanaf dat moment kan het duimen, zuigen of spenen een negatieve invloed hebben op de stand van de tanden en de vorm van de kaak. Door het zuiggedrag komt het regelmatig voor dat de spieren in en rond de mond verslappen, waardoor habitueel mondademen, open mondgedrag en afwijkend slikken kan ontstaan. Dit kan leiden tot een afwijkende vorm van het gebit dat incorrect articuleren tot gevolg heeft. Hierbij kunt u denken aan het praten met de tong tussen of tegen de tanden (bijvoorbeeld bij lispelen).
Open mondgedrag
Normaal gesproken is de mond gesloten, rust de tongpunt tegen het gehemelte achter de boventanden en wordt er door de neus geademd. Wanneer de mond gedurende de dag regelmatig open is in rust (bijvoorbeeld tijdens tv kijken), is er sprake van open mondgedrag. Vaak ligt de tong dan slap onderin de mond en drukt de tong met een grote kracht tegen de tanden aan, waardoor de tanden naar voren worden geduwd Daarnaast is er veelal sprake van slappe mondspieren en mondademen. Wanneer dit probleem niet behandeld wordt, is er kans op incorrect articuleren (bijvoorbeeld lispelen), een afwijkende groei van de kaak, tanden en kiezen. Ook is er een verhoogde kans op oorproblemen.
Habitueel mondademen
Bij habitueel mondademen is de gewoonte ontstaan om door de mond te ademen terwijl de neus voldoende doorgankelijk is. Gevolgen van habitueel mondademen kunnen zijn een terugkerende infectie in de keel of van de amandelen of zelfs een middenoorontsteking. Daarnaast heeft habitueel mondademen invloed op de groei van de kaak, tanden en kiezen.
Nagelbijten
Tijdens het nagelbijten schuift de onderkaak naar voren en ontstaat er te veel spanning in de kaakgewrichten, waardoor pijnklachten en overbelasting van spieren in het mondgebied het gevolg kunnen zijn. Bovenstaande vormen van afwijkend mondgedrag kunnen leiden tot afwijkend slikken.
Afwijkend slikken
Er wordt gesproken van afwijkend slikken wanneer de tong tijdens het slikken tegen de tanden en/of kiezen aan duwt of wanneer de tong tussen de tanden en/of kiezen door komt. Per dag slikt men ongeveer 2000 keer. Wanneer de tong elke keer met een grote kracht tegen of tussen tanden en/of kiezen komt, zal dit invloed hebben op de vorm van het gebit.
Therapie & Onderzoek
Om de gevolgen van afwijkend mondgedrag te beperken, is het belangrijk dat er vroegtijdig behandeld wordt. De logopedische behandeling zal ongeveer 20 sessies duren. Gedurende de sessies worden oefeningen en hulpmiddelen aangereikt zodat er thuis verder gewerkt kan worden.